ο εύζωνας της Ακρόπολης

Πριν από λίγες ημέρες, ανήμερα της εθνικής επετείου της 28ης Οκτωβρίου, έπινα ρακές με φίλους και συζητούσαμε για τα γνωστά θέματα του μνημονίου, της ανασυγκρότησης της χώρας κλπ. Κάποια στιγμή ένας από τους φίλους αναφέρθηκε στην ιστορία του Έλληνα εύζωνα που έπεσε από την Ακρόπολη, τυλιγμένος με την Ελληνική σημαία, όταν οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα.

Επειδή πιστεύω, ότι οι περισσότεροι Έλληνες δεν γνωρίζουν το γεγονός, αποφάσισα να ψάξω πληροφορίες στο διαδίκτυο και να γράψω μια ανάρτηση. Με έκπληξη διαπίστωσα ότι υπάρχουν αρκετά στοιχεία και πολλές απόψεις για το γεγονός αυτό , ακόμα και μετατροπή του σε πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης.

Στις 27 Απριλίου 1941, οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Αθήνα. Μετά την επίσημη παράδοση της πόλης από τον δήμαρχο Πλυτά, οι Γερμανοί έστειλαν αποσπάσματα στρατιωτών για να υψώσουν την Γερμανική σημεία (σβάστικα) στα βασικά κτίρια της πόλης. Έτσι, ένα από τα απόσπασμα, με επικεφαλής τον ίλαρχο Peter Jacobi, ανέβηκε και στη Ακρόπολη, όπου με έκπληξη διαπίστωσαν ότι υπήρχε σκοπός κάτω από την Ελληνική σημαία. Ο σκοπός ήταν ένας εύζωνας, ο οποίος προφανώς δεν είχε ενημερωθεί ούτε για την παράδοση της πόλης ούτε γνώριζε τι κάνουν σε τέτοιες περιπτώσεις.

Όταν ο Γερμανός λοχαγός του ζήτησε να υποστείλει την σημαία αυτός αρνήθηκε να το κάνει. Έτσι, οι Γερμανοί υπέστειλαν την ελληνική σημαία μόνοι τους και αφού την δίπλωσαν επιμελώς, όπως ορίζει το πρωτόκολλο, την παρέδωσαν στον εύζωνα. Αυτός αγκάλιασε την σημαία και πριν προλάβει να τον σταματήσει κανένας, έπεσε μαζί της στο κενό.

Η Γερμανική διοίκηση, όταν ενημερώθηκε από τον ίλαρχο Jacobi, έμεινε εμβρόντητη από το γεγονός, το οποίο θέλησε να υποβαθμίσει για να μην πάρει διαστάσεις ηρωικής πράξης. Για τον λόγο αυτό, υποχρέωσε την κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου, να εκδώσει ανακοίνωση στον τύπο, ότι ο έλληνας φρουρός της σημαίας έπαθε έμφραγμα από την συγκίνηση και πέθανε όταν οι Γερμανοί του ζήτησαν να υποστείλει την σημαία.

Παρ’ όλα αυτά το γεγονός διαδόθηκε, κυρίως από τους Γερμανούς στρατιώτες του αποσπάσματος και στις 9 Ιουνίου 1941, η βρετανική εφημερίδα Daily Mail το δημοσίευσε με τίτλο «a Greek carries his flag to the death».

Η πράξη του Έλληνα στρατιώτη, εντυπωσίασε τόσο πολύ τις γερμανικές αρχές κατοχής, που ο Γερμανός φρούραρχος στρατηγός von Stume διέταξε, σε παράβαση του πρωτοκόλλου, να υψώνεται στην Ακρόπολη και η Ελληνική σημαία δίπλα στην Γερμανική.

Την πτώση του εύζωνα είδαν αρκετοί κάτοικοι της περιοχής της Πλάκας, κάποιοι από τους οποίους περισυνέλεξαν το σώμα του στην οδό Θρασύλου της Πλάκας και το πήγαν στο Α’ νεκροταφείο, όπου το έθαψαν. Ο ανώνυμος αυτός εύζωνας, σύμφωνα με τα στοιχεία που βρήκαν επάνω του, ήταν ο 18-χρονος Κωνσταντίνος Κουκίδης από τον Πειραιά.

Το γεγονός διαδόθηκε από στόμα σε στόμα και πήρε διαστάσεις θρύλου που διαδόθηκε έως τις ημέρες μας, ενώ αντίθετα υπάρχουν και κάποιοι που πιστεύουν ότι πρόκειται για φανταστικό γεγονός.

Παρ’ όλο που μέχρι πρόσφατα, ζούσαν αρκετοί αυτόπτες μάρτυρες του γεγονότος, το ΓΕΣ και το Υπουργείο Πολιτισμού, θεωρούν τον Κων/νο Κουκίδη ως ανύπαρκτο πρόσωπο καθώς σε επανειλημμένες έρευνες που έχουν κάνει στα στρατιωτικά αρχεία της εποχής, δεν κατάφεραν να ανακαλύψουν κανέναν στρατιώτη ή εύζωνα με αυτό το όνομα.

Μύθος ή πραγματικότητα, το γεγονός πέρασε στην Ελληνική ιστοριογραφία με υποστηρικτές και πολέμιους της αυθεντικότητάς του.
Την ιστορία επιβεβαιώνει ο τότε διευθυντής της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού (ΔΙΣ) χωρίς όμως να μπορεί να επιβεβαιώσει την ταυτότητα του νεκρού στρατιώτη ενώ αναφέρεται και στα απομνημονεύματά του τότε αρχιεπίσκοπου Χρύσανθου. Αναφορές στο γεγονός υπάρχουν σε αρκετές εφημερίδες της εποχής, στο λεύκωμα «έπεσαν για την ζωή» του ΚΚΕ και στο διήγημα του 1944 «τα άλογα του Κουπύλ» του Μενέλαου Λουντέμη. Στο βιβλίο του Γιάννη Γιαννόπουλου «μυστική Ακρόπολη» ο Κων/νος Κουκίδης αναφέρεται, όχι ως στρατιώτης αλλά ως μέλος της ΕΟΝ Θησείου, η οποία είχε στην δικαιοδοσία της, την φύλαξη της σημαίας της Ακρόπολης , γεγονός που ίσως εξηγεί γιατί δεν βρίσκονται στοιχεία του στα στρατιωτικά αρχεία της εποχής.

Αντίθετα, υπάρχουν αρκετές καταγραφές της ημέρας εκείνης, στις οποίες δεν αναφέρεται το γεγονός, όπως αυτή του Δ.Γατόπουλου στο βιβλίο του 1946 με τίτλο «ιστορία της κατοχής» όπου αναφέρεται ότι στις 27.4.1941, ή έπαρση της σημαίας έγινε στις 10.00, καθυστερημένα λόγω της εισβολής των Γερμανών και υψώθηκαν η Γερμανική και η Ελληνική σημαία.

Ανεξάρτητα με την ύπαρξη ή όχι του Κ. Κουκίδη, ο Δήμος Αθηναίων ανήγειρε με τελετή στις 27.4.2000, επί Δ. Αβραμόπουλου, συμβολική αναθηματική στήλη στο σημείο που εικάζεται ότι βρέθηκε το σώμα του, στην οποία αναγράφεται το όνομα του, ενώ αντίστοιχα η κεντρική πλατεία του στρατοπέδου της προεδρικής φρουράς πίσω από την Βουλή μετονομάσθηκε με το όνομα του.

Για το γεγονός αυτό, έκανε έρευνα ο αντιστασιακός Χαράλαμπος Ρούπας, τη οποία δημοσίευσε στις 12.5.2006 στο Βήμα της Αιγιαλείας, καταγράφοντας τις μαρτυρίες πολλών κατοίκων της περιοχής καθώς και του νεαρού τότε παγοπώλη που με το καρότσι του μετέφερε το σώμα του εύζωνα στο Α’ Νεκροταφείο και το έθαψε. Το γεγονός επιβεβαιώνει, ο επίσης αντιστασιακός Σπύρος Μήλας, ο οποίος σε συνέντευξη στο περιοδικό Ελλοπία τον Μάιο του 1998, αναφέρει ότι τον γνώριζε προσωπικά και τον περιγράφει σαν ακομμάτιστο, οικοδόμο στο επάγγελμα και κάτοικο Περάματος ή Κερατσινίου.

Επειδή θεωρώ το γεγονός αυτό συγκλονιστικό και την πράξη του Ελληνόπουλου ηρωική, θα ήθελα να την μοιρασθώ με όσους τύχει να την διαβάσουν.

Δεν έχει καμία σημασία αν το γεγονός αυτό είναι πραγματικό ή φανταστικό, ούτε αν ο νέος αυτός ήταν στρατιώτης ή ΕΟΝίτης. Σημασία έχει η σημειολογία της πράξης και αυτό που συμβολίζει. Και οι Έλληνες, λαός συναισθηματικός και με πάθος, αρέσκονται στις ηρωικές πράξεις. Και όταν δεν υπάρχουν, τις εφευρίσκουν. Η ψυχή του Έλληνα, περισσότερο από άλλους λαούς, θέλει ήρωες και θρύλους για να τους κάνει πρότυπο και να δημιουργήσει το όραμα που χρειάζεται.

Επειδή πιστεύω ότι οι ιστορία γράφεται από το πάθος και την έμπνευση και όχι από την μεθοδικότητα και την οργάνωση, ιστορίες σαν και αυτήν έχουν σήμερα μεγαλύτερη σημασία από ποτέ. Στην προσπάθεια της κοινωνίας μας να ξαναβρεί τον βηματισμό της, ο Έλληνας θα δημιουργήσει νέα οράματα και νέα πρότυπα τα οποία θα καθορίσουν και την πορεία αυτού του λαού. Μέσα σε αυτά θα πρέπει να βρει νέα πρότυπα για έννοιες όπως πατρίδα και θυσία και να καταφέρει να ξεκολλήσει από ερμηνείες του τύπου εθνικό = εθνικιστικό και άρα κακό για τους Αριστερούς και αντίστροφα καλό για τους ακροδεξιούς.

Η έννοια της «πατρίδας» είναι πολύ ευρύτερη από τα βουνά, την ιστορία και τον πολιτισμό ενός λαού και εμπεριέχει και ανθρωπιστικά στοιχεία, όπως «ανήκω σε ένα σύνολο και προασπίζομαι αυτά που αντιπροσωπεύει» ενώ αντίστοιχα η έννοια της «θυσίας» εμπεριέχει κυρίως το στοιχείο της «προσφοράς στο σύνολο». Για τον λόγο αυτό, προσωπικά πιστεύω ότι το γεγονός της θυσίας του Εύζωνα για το σύμβολο της πατρίδας, αξίζει να συμπεριληφθεί ξανά στις αξίες του νεοέλληνα, συμβολίζοντας ότι στην συνείδηση του κάθε πολίτη, το σύνολο πρέπει να υπερισχύει από το τομάρι του κάθε ενός από εμάς.