Δευτέρα 3 Αυγούστου 2015

και τώρα, τί ;


Παρ' όλο που η 1η φάση της διαπραγμάτευσης είχε λήξη σχετικά ανώδυνα για την χώρα, η ολοκλήρωσή της πραγματοποιήθηκε με ένα επώδυνο τρόπο για την Ελλάδα αλλά και τους «εταίρους» μας στην ΕΕ. Δυσπιστία και κακή βούληση, υπόγειες μεθοδεύσεις και κρυφές ατζέντες, ανούσιοι εγωισμοί και αδιαφάνεια ήταν μερικές από τις πρακτικές που χαρακτήρισαν την τελική φάση της διαπραγμάτευσης.   

Η Ελλάδα υποχρεώθηκε σε άτακτη υποχώρηση, παρά το ηχηρό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος το οποίο μέσα σε μία νύκτα μετατράπηκε από «όχι» σε «ναί». Ο φόβος της άτακτης χρεωκοπίας, ανάγκασε τον Αλέξη Τσίπρα να δεχθεί ένα σκληρό 3ο μνημόνιο στηριζόμενος στις ψήφους της αντιπολίτευσης, καθώς ένα μέρος του κόμματος του επέμενε στην σκληρή αντιμνημονιακή πολιτική. Η εξέλιξη αυτή απέδειξε ότι η διαπραγματευτική πολιτική που εφαρμόσθηκε ήταν αναποτελεσματική  και η απόφαση για διεξαγωγή δημοψηφίσματος άκαιρη.

Από την άλλη πλευρά, οι «εταίροι» μας, αναγκάσθηκαν σε μια συμβιβαστική λύση μεταξύ των σκληρών (Γερμανία, Φινλανδία κλπ) που επιθυμούσαν την αποπομπή της Ελλάδος από το ευρώ και των μετριοπαθέστερων (Γαλλία, Ιταλία κλπ) που δεν ήθελαν να διαταράξουν την συνοχή της Ευρωζώνης. Αυτό που είναι σίγουρο και πρέπει να το πιστώσουμε στον Τσίπρα είναι ότι δημιουργήθηκε ρήγμα στην πολιτική  της Ευρωζώνης, ενώ ταυτόχρονα το ΔΝΤ επανέφερε στο τραπέζι την ελάφρυνση του Ελληνικού χρέους και μάλιστα με επιτακτικό τρόπο.  

Συμπερασματικά, τα αποτελέσματα της 6-μηνης διαπραγμάτευσης Τσίπρα είναι τα εξής :
1.   Συμφωνήθηκε η υπογραφή νέου μνημονίου έναντι νέου δανείου ύψους άνω των 80 δις ευρώ.  Ένα μέρος του ποσού του νέου δανείου οφείλεται στην αύξηση του φετινού δημοσιονομικού ελλείμματος που προκάλεσε η παρατεταμένη αστάθεια της οικονομίας. Το μνημόνιο δεν σκίσθηκε αλλά ανανεώθηκε για άλλα τρία χρόνια.
2.  Η εξέλιξη αυτή διαφαινόταν ήδη από τον προηγούμενο Σεπτέμβριο, όταν σταμάτησαν οι καταβολές των δόσεων, αναδεικνύοντας ότι ούτε η προηγούμενη κυβέρνηση θα τελείωνε το μνημόνιο, αν παρέμενε στην εξουσία. Η χώρα είχε βελτιωθεί δημοσιονομικά αλλά υστερούσε σημαντικά στον τομέα των μεταρρυθμίσεων που δεν θα επέτρεπαν την επιτυχή ολοκλήρωση του προηγούμενου μνημονίου αλλά την ανανέωση του με νέα μέτρα. Η μόνη διαφορά θα ήταν στο ύψος του νέου δανείου και στα αναλογούντα μέτρα.
3.   Την περίοδο αυτή (Σεπτέμβριος 2014 – Αύγουστος 2015) η χώρα εξάντλησε τα δημοσιονομικά της αποθέματα καθώς κατέβαλε άνω των 10 δις ευρώ σε αποπληρωμές χρεών χωρίς να λάβει νέα χρήματα.
4.   Το νέο μνημόνιο περιλαμβάνει κυρίως θεσμικά μέτρα και λιγότερα δημοσιονομικά σε σχέση με τα προηγούμενα δύο μνημόνια, ενώ παράλληλα δίνει μεγαλύτερη ευελιξία στην κυβέρνηση για υιοθέτηση ισοδύναμων μέτρων.
5.    Το ρήγμα στον μονόδρομο της λιτότητας που επέβαλαν οι Γερμανοί και η επανάκαμψη της Γαλλίας σαν κυρίαρχη δύναμη ίσως διαμορφώσουν νέους συσχετισμούς στην ΕΕ και οδηγήσουν σε νέα νομισματική πολιτική.
6.  Το χρέος θα επανεξετασθεί τον Οκτώβριο και μπορεί να «ελαφρυνθεί» πιθανότατα με επιμήκυνση, αύξηση της περιόδου χάριτος και μείωση των επιτοκίων. 

Τελικά άξιζε αυτή η προσπάθεια και η αναταραχή που προκάλεσε ; 

Δεν μπορώ να απαντήσω. Αυτό που σίγουρα μπορώ να εκτιμήσω είναι ότι θα άξιζε, αν αποφεύγονταν αρκετά λάθη

Η είσοδος Βαρουφάκη στην κυβέρνηση και από εκεί στα «τραπέζια» των Ευρωπαϊκών θεσμών, πιστεύω ότι λειτούργησε θετικά για την χώρα το πρώτο διάστημα καθώς αμφισβήτησε τα δεδομένα και αναδιέταξε απόψεις και συμμαχίες. Διεθνοποίησε το Ελληνικό πρόβλημα καταδεικνύοντας ότι τα αίτια του οφείλονται σε αδυναμίες της Ευρωζώνης. Παράλληλα, διεκδίκησε τις βασικές αρχές του ευρωπαϊκού ιδεώδους (ισότητα, αλληλεγγύη κλπ) και ανέδειξε την δυνατότητα άλλης άποψης αξιοποιώντας την αντίδραση ενός λαού. Όμως η αδυναμία γρήγορης ολοκλήρωσης της συμφωνίας μετέτρεψε το πλεονέκτημα σε μειονέκτημα, αναδομώντας την αρχικά θετική εικόνα σε αρνητική, ενώ ταυτόχρονα η παρατεταμένη αβεβαιότητα επιδρούσε αρνητικά στην οικονομία. Ο Βαρουφάκης έπρεπε να έχει αντικατασταθεί από τον Μάρτιο και η συμφωνία να έχει κλείσει τότε.

Σημαντικό λάθος θεωρώ ότι ήταν επίσης, η ανοχή της κυβέρνησης στην εσωτερική αντιπολίτευση και η παλινωδία μεταξύ ιδεοληψιών και ρεαλισμού. Η μέτρηση της αριστεροφροσύνης και μάλιστα με όρους μεταπολίτευσης προσέφερε τις ίδιες κακές υπηρεσίες στην πατρίδα όπως και η μέτρηση της δεξιοφροσύνης τα μεταπολεμικά χρόνια. Η έννοια του προοδευτικού και αριστερού έχει μετεξελιχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια καθώς νέα δεδομένα (παγκοσμιοποίηση, μετανάστευση, αλλαγή γεωστρατηγικών συσχετισμών κλπ) δημιουργούν νέες ανάγκες που απαιτούν νέες πολιτικές. Δυστυχώς όμως, η πολιτική επιστήμη έχει σταματήσει να «γεννάει» νέες απόψεις εδώ και πολλά χρόνια με αποτέλεσμα η πολιτική αντιπαράθεση να γίνεται ακόμα με τους παρωχημένους όρους της περιόδου του ψυχρού πολέμου.  Η ιστορία του τελευταίου αιώνα, όπου κυριάρχησε η αντιπαράθεση αριστεράς-δεξιάς έχει δώσει χρήσιμα συμπεράσματα που πρέπει να αξιολογηθούν και να οδηγήσουν σε βελτίωση και μετατροπή πολλών ιδεοληψιών σε νέες ιδεολογίες.

Το σημαντικότερο όμως λάθος της κυβέρνησης Τσίπρα, ήταν η αδυναμία διακυβέρνησης της χώρας το διάστημα αυτό. Επικεντρωμένοι στην διαπραγμάτευση, κάλυπταν τις αδυναμίες του κυβερνητικού σχήματος να διαμορφώσει πολιτικές και μηχανισμούς λειτουργίας του κράτους ώστε να προχωρήσει επιτέλους η ανασυγκρότηση της χώρας με αποτελεσματικότερους, παραγωγικότερους και δικαιότερους όρους από το παρελθόν. Πολύ φοβάμαι ότι η βασικότερη αιτία για αυτή την αδυναμία ήταν ένα μίγμα απειρίας (που δικαιολογείται) με ανικανότητα και ιδεοληψία που εμπόδισαν την επιλογή των στόχων και των κατευθυντηρίων γραμμών της κυβερνητικής πολιτικής. 

Αυτή την στιγμή, η χώρα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σημείο. Θα μπορέσει να ξεπεράσει τα στερεότυπα του παρελθόντος (ατομικότητα, μικροσυμφέροντα, συντεχνιακές-πελατειακές λογικές κλπ) και να προχωρήσει μπροστά διαμορφώνοντας για πρώτη φορά ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος ή θα ξαναγυρίσει πάλι στις τριτοκοσμικές αντιλήψεις της κομματοκρατίας, της αρπαχτής και του βολέματος. 

Ο Τσίπρας είναι πλέον κυρίαρχος του παιχνιδιού. Οι βασικοί πολιτικοί του αντίπαλοι  (Σαμαράς, Βενιζέλος) έχουν εξουδετερωθεί και τα όμορα κόμματα (ΠαΣοΚ, ΔΗΜΑΡ) έχουν αποδυναμωθεί. Η μόνη αντιπολίτευση που έχει είναι η εσωτερική, την οποία πρέπει να διαχειρισθεί άμεσα. Η μέχρι τώρα πορεία του δείχνει ότι μπορεί καθώς φαίνεται ότι δεν φοβάται τις ρήξεις. Αυτή η τελευταία ρήξη είναι που θα τον κάνει ηγέτη. Αλλιώς, θα μείνει στην ιστορία ως ένας ακόμα φοβισμένος κομματικός γραφειοκράτης που δεν άρπαξε την ευκαιρία να αλλάξει την χώρα αλλά να επιβεβαιώσει ότι η Αριστερά είναι μόνο για στείρα αντιπολίτευση.

Δεν υπάρχουν σχόλια: