Οι αυθαιρεσίες των ευγενών στο επίπεδο της διακυβέρνησης αλλά και της οικονομίας, είχαν οδηγήσει τα φτωχά λαϊκά στρώματα και την μεσαία τάξη στα όρια της εξαθλίωσης. Το 1/5 των ακτημόνων και μικροκαλλιεργητών είχαν περιέλθει σε κατάσταση δουλείας στους ευγενείς σύμφωνα με τον θεσμό του δανεισμού με εγγύηση το σώμα, ενώ μεγάλο ποσοστό των μικροεμπόρων και μικροβιοτεχνών αδυνατούσαν να επιβιώσουν. Παράλληλα με την φτώχια, το σύστημα διακυβέρνησης απέκλειε την συμμετοχή όσων δεν είχαν αριστοκρατική καταγωγή, ακόμα και των εύπορων εμπόρων και βιοτεχνών οι οποίοι είχαν πλουτίσει από το εμπόριο με τις αποικίες. Τα φτωχά λαϊκά στρώματα κατέφευγαν συχνά στην κλοπή για να επιβιώσουν, ενώ οι ευγενείς προσπαθώντας να διατηρήσουν την εξουσία τους κατέφευγαν στην αυθαιρεσία, την διαφθορά και την καταστολή.
Η κατάσταση έφτασε σε αδιέξοδο την άνοιξη του 594 π.Χ. και στην Αθήνα κυβερνούσε το χάος. Και δεν ήταν η πρώτη φορά.
Λίγα χρόνια πριν, το 624 π.Χ., ο Κύλων προσπάθησε ανεπιτυχώς να εγκαθιδρύσει στην πόλη τυραννία, εκμεταλλευόμενος την έντονη λαϊκή δυσαρέσκεια εναντίον των ευγενών. Η τυραννία απετράπη και οι Θεσμοθέτες ανέθεσαν στον Δράκοντα να συντάξει νέα νομοθεσία η οποία είναι και η πρώτη γραπτή νομοθεσία της αρχαίας Ελλάδος. Οι νόμοι του Δράκοντα ήταν ιδιαίτερα σκληροί και απάνθρωποι, καθώς τιμωρούσαν με θάνατο ακόμα και μικροκλοπές, και οδήγησαν ακριβώς στο αντίθετο αποτέλεσμα εντείνοντας την λαϊκή κατακραυγή και τις εξεγέρσεις.
Ήταν προφανές ότι το σύστημα διακυβέρνησης της Αθήνας είχε φτάσει στα όρια του, παρ’ όλο που θεωρούταν το προοδευτικότερο και φιλολαϊκότερο της εποχής.
Η Αθήνα από τον 11ο π.Χ. είχε αντικαταστήσει τον θεσμό της βασιλείας με αυτό της αριστοκρατίας, όπου κυβερνούσε μία τάξη ευγενών-γαιοκτημόνων (Ευπατρίδες) οι οποίοι κατείχαν τα μεγάλα αγροκτήματα της Αττικής. Οι ευγενείς κυβερνούσαν την Αθήνα μέσω του σώματος του Αρείου Πάγου, στο οποίο συμμετείχαν μόνο ευγενείς και το οποίο επέλεγε τους 3 άρχοντες της πόλης οι οποίοι ασκούσαν την εκτελεστική εξουσία.. Αντίστοιχα, η νομοθετική εξουσία ασκούταν από τους 6 Θεσμοθέτες, οι οποίοι εκλεγόταν επίσης από την αριστοκρατία της πόλης.
Ο θεσμός της αριστοκρατίας λειτούργησε επιτυχημένα για αρκετούς αιώνες, καθώς έδινε κάποια επίφαση «δημοκρατικής» λειτουργίας σε σχέση με την απόλυτη μοναρχία που κυριαρχούσε στον κόσμο την εποχή εκείνη, αλλά κυρίως γιατί συνοδεύτηκε από την μεγάλη οικονομική ανάπτυξη που έφερε η δημιουργία αποικιών σε όλη την Μεσόγειο. Από τον 7ο π.Χ. αιώνα και μετά, οι αποικίες αρχίζουν να απεξαρτούνται από τις μητροπόλεις τους, δημιουργώντας ανεξάρτητες πόλεις-κράτη και αποκόπτοντας την ροή πλούτου προς αυτές. Αυτό δημιουργεί στις μητροπόλεις, όπως η Αθήνα, σημαντικό δημοσιονομικό πρόβλημα, καθώς μεγάλο μέρος του πλούτου τους προερχόταν από τις αποικίες.
Και εκεί αρχίζει το πρόβλημα. Οι ευγενείς προσπαθούν να διατηρήσουν τα προνόμια τους πιέζοντας τα μεσαία και λαϊκά στρώματα, τα οποία καλούνται να επιβιώσουν στα όρια της εξαθλίωσης. Και όταν η πίεση ξεπερνά κάποιο επίπεδο, αρχίζει η αντίδραση. Οι ακτήμονες απαιτούν αναδασμό της γης και οι μικροέμποροι -μικροβιοτέχνες άρση των οικονομικών προνομίων των ευγενών. Και για να γίνει αυτό, όλοι απαιτούν συμμετοχή στην διακυβέρνηση.
Και έτσι φυτεύτηκαν οι πρώτοι σπόροι της δημοκρατίας.
Το πρόβλημα κλήθηκε να λύσει ο Σόλων, γόνος πλούσιας και αριστοκρατικής οικογένειας, γνωστός και αγαπητός στους Αθηναίους από το ποιητικό του έργο και την συμβολή στην ανακατάληψη της Σαλαμίνας από τους Μεγαρείς.Τα μέτρα που θέσπισε ο Σόλων ήταν τολμηρά και δραστικά, αντικατοπτρίζοντας το μέγεθος της κρίσης που περνούσε η Αθηναϊκή κοινωνία και σηματοδότησαν την αρχή της διαμόρφωσης της Αθηναϊκής άμεσης δημοκρατίας. Το σύστημα διακυβέρνησης που πρότεινε ο Σόλων βασίστηκε στην αρχή της "δίκαιης ανισότητας" και είχε στόχο την "ευνομία" δηλαδή την επιδίωξη να συμμετέχουν όλοι οι πολίτες στην διαμόρφωση και τήρηση των νόμων και την καταστολή των παρανομιών.
Για να το πετύχει αυτό, θέσπισε μέτρα επανόρθωσης, αλλαγές στην σύσταση του εκλογικού σώματος με διεύρυνση της λαϊκής κυριαρχίας και εκδημοκρατισμό της δικαιοσύνης.
Οι πολίτες χωρίσθηκαν σε 4 τάξεις, ανάλογα με τα εισοδήματα τους (τιμοκρατικό σύστημα) απαλείφοντας το στεγανό της καταγωγής και η κάθε τάξη καθορίσθηκε να ασκεί κάποια συγκεκριμένα αξιώματα. Η λαϊκή κυριαρχία διασφαλίσθηκε με την θέσπιση της «εκκλησίας του δήμου» ως σώμα με αυξημένες αρμοδιότητες ενώ η δικαιοσύνη εκδημοκρατίστηκε, δίνοντας πρόσβαση σε κάθε πολίτη στον Αρειο Πάγο και ιδρύοντας την Ηλιαία, λαϊκό δικαστήριο με πολλά μέλη.
Τα σημαντικότερα όμως μέτρα για την αποφόρτιση της κατάστασης ήταν τα μέτρα της επανόρθωσης, που ονομάσθηκαν σεισάχθεια από το σείω (αποτινάσω) + άχθος (βάρος), δηλαδή αποτίναξη βαρών και περιλάμβαναν πλήρη διαγραφή των χρεών όλων των ιδιωτών προς το δημόσιο ή άλλους ιδιώτες καθώς και την κατάργηση του θεσμού του δανεισμού με εγγύηση το σώμα (προσωπική ελευθερία) που είχε μετατρέψει μεγάλο μέρος τω ακτημόνων και βιοτεχνών σε δούλους των ευγενών.
Οι νόμοι του Σόλωνα δημοσιεύθηκαν δύο χρόνια αργότερα, το 592 π.Χ. και επέδρασαν θετικά στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική εξέλιξη της Αθήνας, ως ένα πρώτο στάδιο του εκδημοκρατισμού των θεσμών της κοινωνίας. Το βασικότερο όλων είναι ότι απέτρεψαν την εμφύλια διαμάχη που ποτέ πια δεν εκφράσθηκε στην αρχαία Αθήνα ως αντιπαράθεση τάξεων, ενώ η συμμετοχή των πολιτών διασφάλισε την ισονομία και ισοπολιτεία στην οποία στηρίχθηκε η Αθηναϊκή δημοκρατία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου