Η οροσειρά της
Πίνδου αποτελείται από σύμπλεγμα ορεινών όγκων που εκτείνονται από το οροπέδιο
της Κορυτσάς έως τον Κορινθιακό κόλπο και αποτελούν συνέχεια των Δαλματικών (Δειναρικών)
Άλπεων και του Σκάρδου της Αλβανίας. Κατά την αρχαιότητα, η οροσειρά δεν
θεωρούταν ενιαία οντότητα, αλλά σύνολο αυτόνομων βουνών και οροσειρών που
διαχωρίζονταν από κοιλάδες ποταμών ή χαράδρες. Το όνομα Πίνδος προσδιόριζε τον ορεινό όγκο από τον οποίον πηγάζουν οι
ποταμοί Αχελώος και Πηνειός και σήμερα περικλείεται από τα όρη Λάκμος, Τύμφη
και Χάσια, στην ευρύτερη περιοχή του Μετσόβου. Σταδιακά το όνομα επικράτησε να προσδιορίζει
όλο την ορεινό συγκρότημα από την Κορυτσά έως τα Άγραφα. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα
και σήμερα υπάρχει κάποια ασάφεια για τα όρια της οροσειράς, καθώς οι
περισσότεροι από τους ορεινούς όγκους που την αποτελούν διατηρούν ταυτόχρονα
την οντότητά τους ως αυτοτελή βουνά.
Τα
περισσότερα βουνά της Πίνδου διατήρησαν αναλλοίωτο το αρχαϊκό τους όνομα έως
σήμερα, ενώ κάποια από τα βουνά μετονομάσθηκαν
και σήμερα φέρουν όνομα βλάχικης ή σλάβικης προέλευσης. Τα νέα ονόματα
συναντώνται κυρίως στις βορειότερες περιοχές της Πίνδου όπου η μόνιμη
εγκατάσταση πληθυσμών ήταν περιορισμένη έως την ρωμαϊκή κατάκτηση και τα αρχαία
ελληνικά ονόματα είχαν μικρή διάδοση. Οι νέοι κάτοικοι της περιοχής, είτε εισβολείς έποικοι (Σλάβοι) είτε εκλατινισμένοι γηγενείς (Βλάχοι) έδωσαν τα δικά τους ονόματα στα βουνά, τα οποία διατηρούνται έως
σήμερα, ενώ τα προηγούμενα ονόματα χάθηκαν στην ροή της ιστορίας.
Γράμμος
Ο Γράμμος
βρίσκεται στα ελληνοαλβανικά σύνορα και αποτελεί το βορειότερο βουνό της
οροσειράς της Πίνδου επί Ελληνικού εδάφους. Πιθανότατα ταυτίζεται με το όρος Βερκετήσιον, το οποίο αναφέρει ο
Παυσανίας τον 2ο μ.Χ. αιώνα, στο «Ελλάδος περιήγησις». Το όνομα
Γράμμος είναι μεταγενέστερο και προέρχεται (όπως και ο ομώνυμος οικισμός) από την βλάχικη λέξη Γράμμουστα (=γραμμένη, ζωγραφισμένη ομορφιά). Η υψηλότερη κορυφή του, η Τσούκα
Πέτσικ (2.520 μ) έχει επίσης βλάχικο όνομα, προερχόμενο από τις λέξεις τσούκα (=ύψωμα, βουνοκορυφή) + πέτσικ (= κύριο όνομα, πιθανώς κάποιου
βοσκού της περιοχής).
Βέρνο (ή Βίτσι)
Βρίσκεται νοτιοδυτικά του Γράμμου, στα σύνορα των
Ν.Φλώρινας και Καστοριάς, Ονομάζεται και Βίτσι από το όνομα της υψηλότερης
κορυφής του (2.128 μ). Το όνομα Βέρνο έχει μάλλον λατινική (ή βλάχικη) ρίζα και
προέρχεται από το λήμμα vernus (=
ανθηρός, γεμάτος ζωή) ή σχετίζεται με το δένδρο σημύδα που στις λατινογενείς γλώσσες ονομάζεται vern, vernon κλπ. Αντίθετα, το όνομα Βίτσι
είναι σλαβικό και πιθανώς προέρχεται από την λέξη βίτσα (= βέργα).
Άσκιο
Βρίσκεται στον Ν.Κοζάνης, στην νότια πλευρά του
Βέρνου του οποίου αποτελεί συνέχεια. Το όνομα είναι αρχαϊκό και πιθανώς
προέρχεται από το α (στερητικό) + ίσκιο = χωρίς σκιά, λόγω της ελάχιστης
βλάστησης που υπάρχει στο βουνό. Υψηλότερη κορυφή το Σινιάτσικο (2.111 μ) που προέρχεται από την
Σλάβικη λέξη Σνίτσνικ (=μαραμένα αγριόχορτα).
Βόϊο
Το βουνό βρίσκεται στο νότιο τμήμα του
Ν.Καστοριάς στα σύνορα με τον Ν.Κοζάνης και φαίνεται ως προέκταση του Γράμμου. Το
όνομα είναι αρχαϊκό και το βουνό ήταν η αρχική κοιτίδα από την οποίαν πήραν το
όνομα τους οι Βοιωτοί, οι Ευβοείς και οι Βοιές (Λακωνία). Τον μεσαίωνα και έως
την απελευθέρωση από τους Τούρκους το βουνό δεν είχε ενιαίο όνομα αλλά ανάλογα
με τον κλάδο του ονομαζόταν Ρουσιοτάρι
(νότιο τμήμα), Γκουρούτσα
(ΒΔ τμήμα) και Οντρια (ΒΑ
τμήμα). Το όνομα Ρουσιοτάρι είναι
σλάβικης προέλευσης και προέρχεται από τις λέξεις rosa (=
δρόσος) και tarj (=χορτάρι)
δηλαδή σημαίνει δροσερό χορτάρι καθώς
η ετυμολογία κόκκινο χορτάρι (= rus tarj) δεν φαίνεται να ευσταθεί. To όνομα Γκουρούτσα είναι επίσης σλαβικής
προέλευσης και προέρχεται από την λέξη gorica (= μικρός λόφος). Το
όνομα Οντρια που επίσης αναφέρεται και ως Οδρυα,
πιθανότατα σχετίζεται με την ύπαρξη πολλών δρυών (=βελανιδιών) στην περιοχή,
ενώ παλαιότερα ονομαζόταν και Οντρα
και Λόντρια. Μετά το 1913 το βουνό μετονομάσθηκε
και από τότε φέρει το αρχαίο του όνομα. Υψηλότερη κορυφή ο Προφήτης Ηλίας (1.805 μ).
Βασιλίτσα
Βρίσκεται στον Ν.Γρεβενών στα σύνορα με τον
Ν.Ιωαννίνων. Το όνομα μπορεί να προέρχεται από το φυτό βασιλικός (που σε
κάποιες περιοχές της χώρας ονομάζεται και βασιλίτσα) είτε από το όνομα κάποιου
Βασίλη, που πρώτος εποίκησε το βουνό με την σλαβική κατάληξη –ίτσα, που είναι δηλωτική τοποθεσίας. Υπάρχει ακόμα η εκδοχή,
το όνομα να προέρχεται από τον χαρακτηρισμό «βασίλισσα των ουρανών» που
προσδίδεται στην Παναγία και στην Ανατολική Μικρά Ασία αναφέρεται ως Βασιλίτσα.
Υψηλότερη κορυφή Βασιλίτσα (2.249 μ).
Χάσια
Βρίσκονται στα σύνορα των Ν. Τρικάλων με τον Ν.
Γρεβενών, βορειοδυτικά των Μετεώρων. Το όνομα συναντάται και σε άλλες περιοχές
της Ελλάδος, ως τοπωνύμιο και πιθανότατα προέρχεται από την τούρκικη λέξη hassa (=ιδιωτικός) με την οποία ονομαζόταν περιοχές που
εκχωρούταν από τον Σουλτάνο σε ιδιώτες (κυρίως αξιωματούχους) ή την επίσης
τούρκικη λέξη hass (=καθαρός)
επειδή η εκχώρηση τους απέδιδε (καθαρό) φόρο στον Σουλτάνο. Υψηλότερη κορυφή η Βίγλα
(1.564 μ) που προέρχεται από την λατινική λέξη viglare (=παρατηρώ, παραφυλάω από ψηλά) και σημαίνει παρατηρητήριο.
Σμόλικας (ή Σμόλιγγας)
Είναι το υψηλότερο
βουνό της οροσειράς της Πίνδου (2.637 μ) και το όνομα του είναι προελληνικό (Σμόλυξ- Σμόλυγγος) και σημαίνει
πευκώνας. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν επίσης Βόϊον όρος.
Λύγκος
Λίγο νοτιότερα, προς το Μέτσοβο βρίσκεται το όρος
Λύγκος και πήρε πιθανότατα το όνομα του από το αιλουροειδές λύγκας (λυγξ, αγριόγατα) που μάλλον
ζούσε εκεί σε μεγάλους πληθυσμούς. Στην Ελληνική Μυθολογία, με το όνομα Λύγκος
είναι γνωστός ένας βασιλιάς των Σκυθών, ο οποίος μεταμορφώθηκε από την θεά
Δήμητρα στο ομώνυμο αιλουροειδές. Υψηλότερη κορυφή το Αυγό (2.177 μ).
Λάκμος
Το όνομα προέρχεται από το προελληνικό
(πελασγικό) Λάκμων που στην πορεία
μετατράπηκε σε Λάκμος. Η εκδοχή ότι το όνομα προέρχεται από το αλβανικό λjakου
δεν φαίνεται να ευσταθεί καθώς το βουνό αναφέρεται με αυτό το όνομα από τον
Εκαταίο, Στράβωνα κλπ αρχαίους γεωγράφους πολλούς αιώνες πριν την εμφάνιση των
Αλβανών και της γλώσσας τους. Το βουνό ονομάζεται επίσης και Περιστέρι. Υψηλότερη κορυφή η Τσουκαρέλα (2.295 μ) με βλάχικη προέλευση
(τσούκα = ύψωμα, βουνοκορυφή).
Τύμφη
Το όνομα είναι προελληνικό και προέρχεται
ετυμολογικά με την λέξη στύμφη (στύφω= ξεραίνομαι), λόγω της γυμνής
(ξερής) βουνοκορυφής του. Από το βουνό πήρε το όνομα του και το φύλο των
Τυμφαίων (κλάδος των Μολοσσών) που ζούσε στην περιοχή. Το βουνό αναφέρεται από
τον Στράβωνα ως όρος της Παρωραίας ή Παραυαίας, ενώ σήμερα ονομάζεται και όρος Γκαμήλα (πιθανότατα λόγω της ομοιότητας
της κορυφογραμμής του με την καμπούρα καμήλας) ή βουνά του Πάπιγκου από το ομώνυμο χωριό.
Αθαμανικά
όρη
Πήραν το όνομά τους από το αρχαίο ελληνικό φύλο
των Αθαμανών που κατοικούσε στην περιοχή. Το όνομα Τζουμέρκα είναι σλαβικό και σημαίνει ελλέβορος (Helloboros cyclophyllos
: ποώδες φυτό που ευδοκιμεί στα ορεινά).
Άγραφα
Σύμφωνα με τον Μιχαήλ Ψελλό, το όνομα αποκτήθηκε
τα Βυζαντινά χρόνια όταν κατά την περίοδο της εικονομαχίας, οι κάτοικοι της
περιοχής αρνήθηκαν να αφαιρέσουν τις εικόνες από τους ναούς και σκότωσαν τους
απεσταλμένους του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Ε’. Τότε, ο αυτοκράτορας
διέγραψε την περιοχή από τους χάρτες της αυτοκρατορίας. Υπάρχει επίσης και η
εκδοχή ότι η περιοχή απέκτησε το όνομα της εξαιτίας της αδυναμίας των
Βυζαντινών αρχών να συλλέξουν φόρους και διέγραψαν την περιοχή από τους
φορολογικούς καταλόγους. Υψηλότερη
κορυφή η Καράβα ή Σχιζοκάραβο
(2.184 μ)